پیامبر اسلام حضرت محمد (ص)، در میان قومی از اعراب به پیامبری برگزیده شد تا رسالت خویش را برای تبلیغ و گسترش اسلام به انجام برساند. او برای گسترش اسلام و هدایت مردم چنان مصمم بود که تمام هستی خویش را در این راه به کار گرفت. پیامبر (ص) با بیان فصیح، نرم خویی و مهربانی دل ها را مجذوب خود کرد. آن حضرت، مردم را با آگاهی و منطق و در محیطی کاملا آزاد و بدون اجبار و اکراه، به اسلام دعوت می کرد و مردم نیز دسته دسته به او ایمان می آوردند. وی معتقد بود که اگر اسلام در محیطی آرام و آزاد به مردم عرضه شود، بی شک منطق اسلام تاثیر خود را بر روی دل های آگاه خواهد گذاشت.

مقدمه
حضرت محمد (ص) در هفدهم ربیع الاول عام الفیل، در مکه مکرمه در سرزمین حجاز واقع در شبه جزیره عربستان دیده به جهان گشود. پیامبر (ص) در سال های نزدیک به بعثت از مردم کناره می گرفت و در غار حراء به عبادت می پرداخت. تا اینکه در یکی از همین سال ها که در غار حراء به عبادت مشغول بود به پیامبری برگزیده شد. او بعد از سه سال دعوت پنهانی، به امر پروردگار دعوتش را آشکار کرد. محمد (ص) تمام هستی خود را در راه گسترش و تبلیغ اسلام گذاشت؛ او حتی در این راه خدیجه (س) و ابوطالب را که عزیزترین و سرسختترین حامیانش بودند را از دست داد. مسئله گسترش اسلام، یکی از مسائل مهم تاریخی جهان است که قرآن و محتوای آن، شخصیت رسول اکرم (ص) ، نوع رهبری و مدیریت آن حضرت و پاره ای از مسائل دیگر می تواند در گسترش آن موثر باشد؛ اما در این مقاله سعی شده است تا به نقش اخلاقی پیامبر (ص) و تاثیر آن در رواج و گسترش دین اسلام پرداخته شود؛ شماری از مولفه های اخلاقی پیامبر (ص) مثل گفتار نیک، خوش خویی، اعتدال و … که در این مهم تأثیر داشته اند، مورد بررسی قرار گرفته است.

گفتار نیکو
کلام، آیینه روح بشر است و فصاحت و بلاغت در حکم صفای آیینه است که روح را شفاف تر و ژرف تر می نمایاند. پیامبر (ص) می فرماید: «من از همه عرب فصیح تر و اهل بهشت، به زبان من سخن می گویند.» (تقوی، سیدحسین، اخلاق محمدی، ص. ۲۴)
پیامبر از نظر بیان، فصیح و لهجه شیرینی داشت؛ به طوری که با سخنانش همه دل ها را به خود جذب می کرد. (شریعتی سبزواری، محمدباقر، تجلی انسان کامل، ص. ۱۰۲) یکی از راه های ارتباطی انسان ها، کلام است و تا فردی زبان به سخن نگشاید، کسی نمی تواند از فکر و اندیشه او آگاه شود. کلمات باید به گونه ای بیان شود که در روح و جسم شنونده تاثیر بگذارد. پیامبر (ص) نیز برای گسترش اسلام، ابتدا باید به زبان قومی که در بین آنها می زیست سخن می گفت. گفتارش چون دانه های گردنبند، فراگیر و بدون زواید بود در میان دو بخش از گفتارش، اندکی درنگ می فرمود تا شنونده بتواند آن را درست دریابد و جز هنگام نیاز سخن نمی گفت و در کمال خلوص و با استواری سخن می راند و کلمات را کامل و رسا بیان می نمود. (تقوی، سیدحسین، اخلاق محمدی، ص. ۲۴-۲۵)
در سیره پیامبر اکرم (ص) آمده است که آن حضرت خود را از سه چیز دور می ساخت: خصومت در کلام، پرحرفی و سخنان بیهوده و لغو بر زبان جاری ساختن. (شریعتی سبزواری، محمدباقر، تجلی انسان کامل، ص. ۹۶)

در زمان امام صادق علیه السلام برای نشر علوم وحیانی ـ و حتی علوم طبیعی برآمده از وحی ـ فرصتی مناسبی آمد؛ زیرا بنی امیه و بنی عباس، دشمنان دیرینه اهل بیت علیهم السلام، سرگرم جنگ با یک دیگر بودند و چند سال از امام صادق علیه السلام غافل شدند.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، امام صادق علیه السلام نیز این فرصت استثنایی را غنیمت شمرده و با پراکندن علوم اهل بیت علیهم السلام و پرورش شاگردانی در رشته های گوناگون، فصلی بسیار درخشان، حیات بخش و پایدار در تاریخ علوم روزگار اسلامی، بلکه در تاریخ بشریت رقم زد و برگ های زرّینی بر صحیفه دانش بشری افزود. رسالت اصلی آن حضرت در مقام آموزگاری بزرگ، پرورش شاگردان و انتشار عطر علم به سرزمین های درگیر بود. اکنون پس از گذشت چند قرن از زندگی بابرکت آن حضرت، بیشترین روایات در زمینه های علمی، اخلاقی، کلامی، فقهی و تفسیری به آن حضرت اختصاص دارد. در نتیجه، ایشان تاکنون میلیون ها انسان تشنه دانش را سیراب کرده اند چهره علمی حضرت در سیمای هزاران شاگرد و هزاران حدیث، بازتاب یافته است.

آن حضرت، استاد آموزش و پرورش بود و در این راه، از علم و عمل، بهره برد. در این نوشتار، شیوه های علمی و عملی آموزش و پرورش امام صادق علیه السلام را بازبینی می کنیم.

کلیات

1. امام صادق علیه السلام، چهره جامع علمی

امام صادق علیه السلام، در تاریخ علوم اسلامی، نقش «معلم» را دارد؛ زیرا بزرگان و استادان علوم اسلامی، در زمان او و پس از او، بی واسطه یا با واسطه، شاگرد او بودند. چون نقش علمای اسلام، در تکمیل کردن و غنی ساختن فرهنگ و تمدن بشری معلوم است، می توانیم امام جعفر صادق علیه السلام را صرف نظر از مقام امامت، یکی از بزرگ ترین چهره های علمی و فرهنگی تمدن بشری بنامیم. آن حضرت نه تنها در علم ادیان، بلکه در علم ابدان نیز مرجعیت داشت. تبحّر او در طب و شیمی آن زمان به اندازه ای بود که جابر بن حیان، کیمیادان معروف مسلمان، بارها در رساله های خویش او را سرور و استاد خود خوانده است.

  ۳۰نکته‌ای که باید منشور هم‌پیمانی ما با حضرت مهدی باشد،

حضرت به مواردی که در زیر می‌آید، اشاره می‌کنند:

۱ـ هرگز از اطاعت من سرپیچی نکنید و از هیچ یک از اصول توافقات عقب‌نشینی نکنید.
​۲ـ هرگز دست به دزدی نزنید.
​۳ـ هرگز به زناکاری آلوده نشوید.
​۴ـ هرگز فعل حرام انجام ندهید.
​۵ـ هرگز به فحشا و فساد گرایش نداشته باشید.
​۶ـ به ناحق هیچ کس را نزنید.
​۷ـ به زراندوزی و جمع کردن طلا مبادرت نکنید.

امامت جزئی از اسلام نیست بلکه امامت جریانی است که تمام قطعات دین را به هم وصل می‌کند و

به‌عبارت‌دیگر امامت تمام اسلام است.

آیا زندگی مهدوی امکان تحقق دارد یا نه ؟

در قرآن آیه حیات طیبه می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ» و بلافاصله پاسخ می‌دهد: «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ» (آیه ۹۷ سوره نحل)؛ هر کسی که باایمان باشد و عمل صالح انجام دهد مرد یا زن باشد، (هیچ فرقی ندارد)، اگر کسی مبتنی بر ارزش‌های ایمانی عمل صالح انجام دهد درخور هدیه‌ای است و آن هدیه «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً» ما به او حیات طیبه است و مفسران در تفسیر حیات طیبه بیان کرده‌اند که حیات طیبه بهترین شکل زندگی اخروی است وعده‌ای دیگر از مفسران نیز حیات طیبه را بهترین شکل زندگی در این دنیا و عالم قیامت دانسته‌اند.

این وعده قرآن و خداوند به ما است که به شما حیات طیبه می‌دهیم پس حیات طیبه جریانی است بسیار مسرت‌بخش که خدا در اختیار ما قرار داده است، اما شرط دارد و شرط آن این است که اولاً ایمان به خدا داشته باشیم و ثانیاً بر اساس ارزش‌های ایمانی تحت عنوان عمل صالح کارهای خود را مدیریت کرده و به انجام برسانیم.

عمل صالح هر عمل خوبی نیست، مهم‌ترین عمل خوب، عمل صالح است، لذا عمل صالح مهم‌ترین عمل خوب ولی به‌بهی‌ترین شکل آن است، البته مهم‌ترین و بهترین عمل خوب در شرایط زمان و مکان یعنی در بُعد زمانی فعلی و در بُعد مکانی فعلی مدنظر است

آثار حیات طیبه

حیات طیبه آرامش واقعی در زندگی است، بعضی‌ها بیان می‌کنند که ما آرام هستیم، اما از افراد می‌ترسیم چون فلانی در خانه است، من آرامم. یا زن و شوهر از همدیگر می‌ترسند؛ بنابراین از هم انتقاد نمی‌کنند، چرا؛ چون می‌دانند اگر انتقاد کنند مشکلاتی ایجاد می‌شود، بنابراین ظاهراً این خانه آرام است، اما آتش زیر خاکستر است.

۲- خداوند او را در به نبست قرار نمی‌دهد، چرا؛ زیرا باتقوا زندگی می‌کند و به‌به نبست نمی‌رسد، خداوند اجازه نمی‌دهد که زندگی‌ای به بن بست برسد، بنابراین نظام زندگی «فرد بر اساس آرامش و عدم بن بست مدیریت» می‌شود.

۳ ـ خداوند رزق و روزی او را از جایی که گمان نمی‌کند قرار می‌دهد ما در زندگی‌مان برنامه‌ریزی بسیاری داریم و در همه این برنامه‌ریزی‌ها کوچک‌ترین احتمالات را هم لحاظ می‌کنیم، ولی ناگهان می‌بینیم به‌به نبست می‌رسیم؛ بنابراین مؤمن واقعی که با عمل صالح سرکار دارد تحت هیچ شرایطی به‌به نبست در زندگی برخورد نکرده و به سمت‌وسویی حرکت می‌کند که اولاً آرامش دارد و ثانیاً رزق و روزی آن بدون حدوحصر است.