درباره فلسفه قرار دادن شب قدر و ویژگی های آن همواره سوالاتی مطرح می شود که پاسخ آنها را باید در تفسیر آیه های قرآن و احادیث جست.
فلسفه وجود شب قدر چیست؟
پاسخ: با توجه به روایاتی که درباره علت وجود این شب پر فضیلت بیان شده اند، مشخص می شود که اصل وجود چنین شبی به نوعی لطف ویژه الهی و فرصتی مغتنم برای مومنین است که می توانند با بهره گیری از برکات این شب کاستی ها و کوتاهی های خود را در طی مسیر کمال و رشد جبران کنند. امام باقر(ع)، در پاسخ به این پرسش که چرا شب قدر به وجود آمده و به عبارت دیگر فلسفه شب قدر چیست، فرموده است: «اگر خداوند کارهاى مومنان را چند برابر نکند به سر حد کمال نمى رسند، اما از راه لطف کارهاى نیکوى آن ها را چند برابر مى کند تا کاستى هایشان جبران شود.»
چرا فقط در یک شب از سال تمام تقدیر انسان تعیین می شود؟
پاسخ : اصل وجود این شب یک لطف ویژه و فوق العاده است، و اگر کسانی بدون توجه به شب قدر مشروط بر این که تعمدا در این شب با خواست و اراده خداوند مخالفت نکرده و مانند سایر شب ها از آن عادی عبور کنند به سرنوشت بدی دچار نخواهند شد. نهایتا از برخی از الطاف خاص الهی محروم می شوند.
البته تقدیر مقدرات افراد در این شب به صورت قطعی و تغییر ناپذیر نیست. بلکه می توان با مواردی نظیر در خواست از خداوند و دعا و صدقه و در طول سال آن را تغییر داد. لذا افراد زیادی که از فرصت این شب محروم مانده اند می توانند در طول سال با تلاش و دقت بیشتر سرنوشت خود را تغییر دهند و بهبود بخشند؛ همانطور که در مقابل نیز افرادی که در شب قدر بهترین مقدرات را برای خود زمینه سازی کرده اند با بی توجهی در طول سال خود را از محقق شدن مقدرات خوب محروم می کنند.
*جز دهم* *آیه ۳۳ سوره توبه* بسم الله الرحمن الرحیم
_هُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ_ او كسى است كه پيامبرش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همهی آيينها پيروز گرداند، هرچند مشركان ناخشنود باشند. *روایت ذیل آیه*
الحسین (علیه السلام)- مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِیّاً أَوَّلُهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ تَعَالَی بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ یُظْهِرُ بِهِ دِیْنَ الْحَقِّ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ لَهُ غَیْبَهًٌْ یَرْتَدُّ فِیهَا قَوْمٌ وَ یَثْبُتُ عَلَی الدِّینِ فِیهَا آخَرُونَ فَیُؤْذَوْنَ وَ یُقَالُ لَهُمْ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ أَمَا إِنَّ الصَّابِرَ فِی غَیْبَتِهِ عَلَی الْأَذَی وَ التَّکْذِیبِ بِمَنْزِلَهًِْ الْمُجَاهِدِ بِالسَّیْفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله). امام حسین (علیه السلام)- * مهدی،از ما دوازده نفرهست که اوّل آنها علیّبنابیطالب (علیه السلام) و آخر آنان نهمین نفر از فرزندان من خواهد بود که به حق قیام خواهد کرد، خداوند زمین را بهوسیلهی او زنده خواهد نمود پس از اینکه مرده شده باشد، و بهوسیلهی او دین را قوی و شوکت میدهد و آشکارش میکند، و حق را استوار میسازد تا آن را بر همه آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند!. وی غیبتی خواهد داشت که گروهی در اثر طول غیبت مرتدّ خواهند شد، و جماعتی در انتظار خواهند بود و در این راه رنج و اذیّت خواهند کشید، مخالفین به این دسته میگویند: «اگر شما راست میگویید پس این وعده کی انجام خواهد گرفت»، کسی که بر طول غیبت او صبر کند و در این راه اذیّت و آزار ببیند این مرد مثل این است که با شمشیر در رکاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جنگ میکند».*[بحار الأنوار، ج۳۶، ص۳۸۵]